Verslag, vervolg en terugkijken discussie over maatschappelijk vastgoed in handen van bewoners

Samen met het Landelijk Samenwerkingsverband actieve bewoners (LSA) organiseerden we op 10 mei een speciale editie van het Commons Lab over maatschappelijk vastgoed in eigendom en zelfbeheer van bewoners. Deze vond plaats als onderdeel van het Cities for Change programma. De aanleiding was een bijzonder lezenswaardig essay van Maurice Specht en Arie Lengkeek genaamd Woekerruimte. We begonnen de bijeenkomst met een korte presentatie door hun beiden. Hierop volgende een discussie met oa Martin Stam (Ru Paré Community), Kristel Jeuring (LSA), Caspar Schonfeld Wichers (Stadsdeel Nieuw-West) en Denis Stillewagt (Gemeentelijk Vastgoed) onder leiding van Chris Keulemans.

De marktlogica achter vastgoed staat soms haaks op wat bewoners en bestuurders willen maar niet altijd kunnen. Zijn er nieuwe wegen van gemeentelijk vastgoed naar buurtgebonden eigenaarschap? Zou de Ru Paré bijvoorbeeld ook een plek kunnen zijn waar eigenaarschap in beeld komt? 

Bekijk de gehele aflevering terug. Gedeeltelijk live in de Ru Paré met deelnemers via Zoom.

Maurice Specht en Arie Lengkeek gaven een korte presentatie van hun behoorlijke uitgebreide essay (lees hier een verkorte versie). Eén van dingen die ze wilden begrijpen was de logica achter het bekende script waar gemeentelijk vastgoed verkocht wordt, mensen in verzet komen, en waar dan door de gemeente soms wel (en vaak ook niet) een uitzondering gemaakt wordt voor een bewonersgroep. Met lapwerk wordt dan het effect van de vastgoedstrategie aangepakt. Maar het gaat om het grote plaatje, niet om enkele panden maar dat er over de overal in Nederland steeds meer verdwijnt, waardoor bewoners steeds meer moeite hebben met het vinden van vastgoed voor hun initiatieven. En het belangrijke aan vastgoed is – als het één keer weg is uit het publieke domein dan ben je het ook echt kwijt. 

Zoals Arie Lengkeek uitlegt: Commons draaien eigenlijk om drie dingen: een gemeenschap van mensen, een hulpbron die men bezit (in dit geval vastgoed), en een set van regels en afspraken over het eerlijk delen ervan. Bij maatschappelijk vastgoed ontbreekt vaak één van de drie – en dat is het bezit of eigendom van de grond. Pas wanneer het vastgoed onder druk staat (gemeente wil verkopen of hoge kostendekkende huren) denken we na over wat we eigenlijk willen en hoe kunnen we dat voor elkaar krijgen. En dan begint het bekende script weer.

Het gaat om vergemeenschappelijken. Het tegengaan van de verzakelijking; waar de logica van de prijs de logica van de waarde heeft vervangen. Het gaat er om dat we het niet langer over incidenten hebben, maar een nieuw groter en politiek verhaal gaan vertellen over de waarde van maatschappelijk vastgoed. Het essay is daar een aanzet toe.

Is dat eigenaarschap dan zo belangrijk? Bezit is ook leed. Het komt met allerlei verantwoordelijkheden die je misschien liever bij een gemeentelijke vastgoedorganisatie onderbrengt. Maar commons theorie laat ook zien – dat wanneer je als gemeenschap zeggenschap over iets hebt, en er dichter op zit dan een organisatie op afstand, dit ook kan leiden tot een andere manier van gebruiken van het pand; hoe je in je pand investeert en bijvoorbeeld met verduurzaming bezig bent. Buiten de logica van contracten zoals een gemeente dat zou doen. 

Denis Stillewagt (Vastgoed Amsterdam) legde kort uit belangenafweging rondom gemeentelijk vastgoed in zijn werk gaat (met oa de LUR procedure etc). En dat het huidige college heeft besloten om te stoppen met verkoop. Vanwege de coronacrisis komt er toch wel wat meer verkoop, maar dit gebeurt alleen als er geen beleidsclaim is. Dat wil zeggen wanneer dit vastgoed niet meer past bij de behoefte van beleidsmakers. Pas als die mismatch er is wordt er verkocht, in een transparant en marktconform proces.

Casper Wichers (afdelingshoofd gebiedspool Nieuw-West) heeft vaak de positie van intermediair tussen vastgoed en aanvragers die iets willen realiseren. Hij geeft aan dat er vaak meer mogelijk is dan je denkt. Verder geeft hij aan dat het klopt dat wanneer je gemeentelijk vastgoed verkoopt het ook echt kwijt bent, maar dat kan ook op een andere manier gebeuren wanneer één partij het als eigendom claimt, dat kan ook een clubje worden dat bureaucratiseert en het op termijn niet mee zo verfrissend is. 

Vervolg

Het was vanaf het begin de insteek dat het niet bij deze ene bijeenkomst blijft. Hoe gaan we verder? We willen ons verdiepen in de verschillende vervolgstappen: toegang, zeggenschap, eigenaarschap. Wat voor stappen zijn mogelijk en hoe zien ze eruit? Daarmee willen we de zogenaamde ‘business case’ van maatschappelijk vastgoed in eigendom en zelfbeheer onderzoeken. Wat voor punten hebben we op de horizon? Waar en voor wie liggen hier kansen of moeilijkheden? En ook, hoe waarborg je het open en inclusieve karakter van maatschappelijk vastgoed op lange termijn. Ook wanneer deze in zelfbeheer is gekomen door een bewonersgroep?

We willen met deze vragen verder gaan in een informeel gesprek op Zoom op woensdagmiddag 30 juni. Ben je geïnteresseerd om je hierbij aan te sluiten? Laat het dan even weten door te mailen naar k.visser@sw-sl.nl

Daarnaast organiseert Landelijk Steunpunt Actiebewoners (LSA) op 24 juni een bijeenkomst over het kopen van maatschappelijk vastgoed, wat natuurlijk ook behoorlijk in het verlengde zit van onze discussie. Kijk hier voor meer info.

De tekening gemaakt door Irene Mulder (https://www.irenemulder.nl/).

Plaats een reactie